Xây dựng mô hình tăng trưởng mới đòi hỏi việc phân bổ vốn đầu tư công phải được thực hiện theo hướng kiến tạo cho phát triển. Mục tiêu là dẫn dắt mô hình tăng trưởng tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ cao, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, và hạ tầng xanh. Việc thiết kế một lộ trình toàn diện để đạt được tăng trưởng cao và bền vững là yêu cầu cấp thiết, nhằm hiện thực hóa mục tiêu trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Các chuyên gia từ Đại học Kinh tế Quốc dân đã kiến nghị việc thiết lập các cơ chế đặc thù để rút ngắn quy trình đầu tư công, từ khâu chuẩn bị đầu tư đến tổ chức thực hiện, đặc biệt là đối với các dự án quan trọng quốc gia. Họ cũng đề xuất áp dụng các tiêu chí đánh giá định lượng về hiệu quả đầu tư công gắn với mục tiêu tăng trưởng và việc làm, thay vì chỉ tập trung vào tiêu chí tài khóa hoặc giải ngân.
Giáo sư Phạm Thế Anh, một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này, chỉ ra rằng bài học từ các quốc gia Đông Á thành công đã cho thấy tầm quan trọng của việc triển khai chính sách phát triển đồng bộ và có chiến lược. Nhà nước cần định hướng mạnh mẽ hơn trong việc xác định các ngành kinh tế mũi nhọn, xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn và tạo ra các chính sách hỗ trợ cụ thể về thuế, tín dụng, và môi trường kinh doanh.
Chính sách ưu tiên phát triển các ngành xuất khẩu có giá trị gia tăng cao được coi là hướng đi chiến lược để nâng cao hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững. Đầu tư công hiệu quả và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng được xác định là yếu tố quan trọng. Việc thiết lập tiêu chí phân bổ vốn rõ ràng, khách quan là cần thiết để đảm bảo hiệu quả của đầu tư công.
Cơ chế quản lý đầu tư công cần được đổi mới theo hướng thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá độc lập, phản hồi chính sách linh hoạt với trách nhiệm giải trình cao hơn. Để làm tốt vai trò ‘vốn mồi’, đầu tư công vào các dự án có tính lan tỏa cao, kích thích đầu tư của nhiều thành phần kinh tế là cần thiết. Hoàn thiện khung pháp lý cho PPP (đối tác công-tư), chuẩn hóa quy trình đấu thầu và phân bổ rủi ro trong các dự án hạ tầng trọng điểm cũng là yêu cầu.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh vai trò định hướng của Nhà nước và kiến nghị phân rõ hai nhóm chức năng: quyết sách chính trị do Đảng đưa ra, vấn đề kỹ trị giao cho nhà nước pháp quyền. Ưu tiên hàng đầu hiện nay là phải tăng cường năng lực của nhà nước để có thể điều phối, quản lý hiệu quả trong một nền kinh tế ngày càng trở nên phức tạp.
Mở biên chính sách theo hướng vùng hóa cũng là hướng đi quan trọng. Việc sáp nhập các địa phương, xóa bỏ cấp trung gian sẽ tạo ra những dư địa mới cho liên kết vùng, nhưng cũng đặt ra những thách thức về quản trị địa phương trên không gian lãnh thổ rộng lớn hơn. Để biến tiềm năng đó thành hiện thực tăng trưởng, cần đồng thời ‘mở biên chính sách theo hướng vùng hóa’ một cách mạnh mẽ, kịp thời và quyết liệt.
