Các thỏa thuận thương mại quốc tế đang trở thành tâm điểm chú ý hơn bao giờ hết trong bối cảnh hiện nay, khi mà Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục đe dọa các quốc gia bằng việc áp thuế quan cao hơn cho đến khi họ đồng ý ký kết các thỏa thuận mới với Mỹ. Tuy nhiên, quá trình đàm phán các thỏa thuận thương mại giữa các quốc gia diễn ra như thế nào và liệu những hành động mạnh mẽ của ông Trump có làm thay đổi cách thức tiến hành các cuộc đàm phán hay không?

Jason Langrish, một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu của Canada, cho biết rằng những lời đe dọa áp thuế của ông Trump đã làm xấu đi bầu không khí trong phòng đàm phán. Ông giải thích rằng gần đây, trong thời kỳ chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa bản địa đang gia tăng, các thỏa thuận thương mại đã trở nên mang tính phòng thủ và buộc tội nhiều hơn. Ông Langrish, người đã giúp Canada ký kết các thỏa thuận thương mại với EU và Ấn Độ, cho biết rằng điều này trái ngược với cách thức các thỏa thuận như vậy được đạt được trước đây.

Theo truyền thống, các cuộc đàm phán thương mại thường mang tính tích cực vì bạn đang nâng cấp một thỏa thuận vốn đã có hiệu quả giữa hai quốc gia. Một cựu đàm phán viên thương mại khác, Karl Falkenberg, người đã nhiều năm làm đại diện cho EU trong các cuộc đàm phán, nói rằng ông Trump ‘không chấp nhận luật chơi’. Ông không có ý khen ngợi, nhưng ông Trump chắc chắn sẽ coi đó là một lời khen.

Quá trình đàm phán thương mại thường bắt đầu với việc mỗi bên chỉ định một trưởng đoàn đàm phán. Các nhóm được bố trí cho mỗi bàn đàm phán, có thể bao gồm các vấn đề như thuế quan, quy định, và mua sắm chính phủ. Mỗi bàn đàm phán sẽ có một thành viên phụ trách riêng.

Ông Langrish nói rằng sau đó, ‘cuộc đua bắt đầu’, lưu ý rằng các thỏa thuận thường mất nhiều năm để hoàn tất. Đối với ông Falkenberg, một ngày làm việc điển hình trong các cuộc đàm phán gồm một phiên vào buổi sáng và một phiên vào buổi chiều, nhưng ông cho biết đã từng ‘rời văn phòng lúc 5 giờ sáng’.

Mặc dù các bộ phim chính trị truyền hình thường phóng đại các xung đột trong đàm phán, nhưng hầu hết những người trong ngành đều nói rằng công việc thực sự diễn ra âm thầm, trong nhiều giờ thương lượng chiến lược, cả cho và nhận. Wendy Cutler, một cựu nhà đàm phán thương mại của Mỹ, cho biết rằng yếu tố quan trọng nhất trong đàm phán là sự tin tưởng.

Bà nói rằng bạn sẽ không bao giờ có được 100% sự tin tưởng, bởi vì mỗi bên đều có các mục tiêu quốc gia riêng. Nhưng nếu bạn cảm thấy có thể chia sẻ không chính thức các đề xuất với phía bên kia, và điều đó sẽ không bị rò rỉ ra báo chí hay lan truyền đến các bên liên quan, thì sẽ dễ dàng hơn để đi đến một kết thúc thành công.

Tuy nhiên, trong khi các yếu tố nội bộ trong phòng đàm phán có vai trò quan trọng, thì những gì đang diễn ra bên ngoài thế giới mới chính là thứ có thể quyết định sự thành – bại của một thỏa thuận. Ông Langrish chỉ ra rằng có những người phản đối một thỏa thuận được ký kết, chẳng hạn như một lĩnh vực kinh tế có thể bị ảnh hưởng tiêu cực, hoặc phe đối lập chính trị trong nước.

Bà Cutler nói thêm rằng điều khiến các nhóm đàm phán của Mỹ gặp khó khăn chính là việc ông Trump muốn họ ký kết các thỏa thuận mới với hầu hết các quốc gia trong một khoảng thời gian rất ngắn. Lời khuyên của bà Cutler dành cho Tổng thống Donald Trump và những người thân cận ông là hãy ngưng sử dụng mạng xã hội, vì việc quá công khai một cuộc đàm phán có thể gây ảnh hưởng đến tiến trình.

Trong khi đó, khi thuế quan của Mỹ dường như liên tục tăng giảm một cách khó hiểu, giới luật sư thương mại trên toàn thế giới đang rất được săn đón.

Ngày 24/7, Liên minh châu Âu (EU) đã tăng cường sức ép lên chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thông qua một gói biện pháp đáp trả. Đây là động thái nhằm bảo vệ lợi ích của EU trước những hành động của Mỹ, đặc biệt liên quan đến việc áp thuế thép và nhôm. Gói biện pháp này sẽ được thực hiện trong trường hợp các cuộc đàm phán thương mại giữa EU và Mỹ không đạt được kết quả.

Theo thông tin chi tiết, gói trả đũa của EU gồm hai phần. Phần đầu tiên liên quan đến việc áp thuế cao hơn đối với hàng hóa Mỹ trị giá 21 tỷ euro. Đây là biện pháp đáp trả trực tiếp việc ông Trump áp thuế thép và nhôm đối với các nước thuộc EU. Phần thứ hai, có giá trị lên đến 72 tỷ euro, sẽ mở rộng danh sách các sản phẩm của Mỹ bị áp thuế. Các sản phẩm bị ảnh hưởng bao gồm máy bay Boeing và rượu bourbon Kentucky.

EU khẳng định mục tiêu chính của họ là tìm kiếm một giải pháp thông qua đàm phán với Mỹ. Khối này tin rằng một kết quả tích cực nằm trong tầm tay nếu cả hai bên cùng có thiện chí. Tuy nhiên, EU cũng thể hiện sự cứng rắn trong phản ứng của mình nhằm gây sức ép buộc Washington phải nhượng bộ. Các quốc gia thành viên EU đã thống nhất ủng hộ gói biện pháp trị giá 93 tỷ euro, tương đương khoảng 109 tỷ USD, đối với hàng hóa Mỹ.

Hiện tại, EU và Mỹ đang tiến gần đến một thỏa thuận mà trong đó có thể bao gồm mức thuế 15% và một số nhượng bộ trong các lĩnh vực quan trọng. Tuy nhiên, nếu không thể đạt được một thỏa thuận chung, gói biện pháp đối phó đầu tiên sẽ có hiệu lực vào ngày 7/8. Gói thứ hai sẽ được triển khai theo hai giai đoạn, vào ngày 7/9 và ngày 7/2.

Các mức thuế trả đũa mà EU dự kiến áp dụng nhằm hỗ trợ các cuộc đàm phán thương mại, chứ không phải để làm leo thang căng thẳng giữa hai bên. Cho đến nay, EU vẫn chưa áp dụng bất kỳ biện pháp đối phó nào đối với Mỹ, mặc dù các mức thuế của ông Trump đã ảnh hưởng đến 70% hàng xuất khẩu của khối này.

Về những đề xuất mà EU có thể đưa ra để đạt được một thỏa thuận, một nhà ngoại giao EU cho biết khối này không cân nhắc việc cam kết đầu tư vào Mỹ, như Nhật Bản đã làm. Một nhà ngoại giao khác tiết lộ rằng EU có thể giảm một số mức thuế để tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc đàm phán.

Các dự đoán gần đây cho thấy mức thuế 15% mà Mỹ có thể áp dụng đối với các lĩnh vực của châu Âu bao gồm ô tô và dược phẩm. Mức thuế này sẽ không cộng thêm các mức thuế trước đó. Tuy nhiên, một số lĩnh vực như máy bay, gỗ, dược phẩm, sản phẩm công nghiệp sẽ được miễn trừ thuế.

Euractiv đưa tin rằng một thỏa thuận có thể diễn ra nếu cả hai bên đồng ý giảm mức thuế và tìm ra các giải pháp chung cho các vấn đề tồn tại. Song song đó, Dagens Nyheter của New York Times cho biết các quan chức của Mỹ và EU đang tích cực đàm phán.

Xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng 6 vừa qua cho thấy sự tăng trưởng vững chắc, bất chấp căng thẳng thương mại đang leo thang với Mỹ. Theo số liệu mới công bố, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đã tăng 5,8% so với cùng kỳ năm trước. Trong 6 tháng đầu năm, xuất khẩu của Trung Quốc duy trì tốc độ tương đương năm trước, góp phần giúp nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tiến gần mục tiêu tăng trưởng Tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm nay.

днако, tình hình này có thể sẽ không kéo dài khi các doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc đang phải đối mặt với những thách thức lớn từ căng thẳng thương mại với Mỹ. Việc Mỹ và Trung Quốc đạt được thỏa thuận tạm hoãn áp thuế vào tháng 5 vừa qua đã giúp giảm bớt căng thẳng, nhưng nhiều mặt hàng Trung Quốc khi xuất khẩu sang Mỹ vẫn phải chịu thuế suất trên 50%. Reuters dẫn nguồn các chuyên gia cho biết một số doanh nghiệp Trung Quốc đã tìm cách lách luật bằng cách tái phân loại hàng hóa đã hoàn thiện thành nguyên liệu thô để giảm giá trị khai báo xuất khẩu.

Xu hướng đáng chú ý nhất là sự chuyển hướng thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp Trung Quốc. Tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc đã giảm từ khoảng 15% trong năm ngoái xuống còn 12% trong nửa đầu năm nay. Thay vào đó, xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á tăng mạnh. Sự thay đổi này cho thấy các doanh nghiệp đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

Các chuyên gia dự báo rằng sức ép sẽ gia tăng trong nửa cuối năm. Hạn chót ngày 12/8 để hoàn tất vòng đàm phán thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ đang đến gần. Nếu đàm phán thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ không đạt kết quả, khả năng cao là thuế quan sẽ bị nâng lên. Ngay cả khi giữ nguyên mức hiện tại, hoạt động ‘xuất hàng sớm’ cũng sẽ chững lại, khiến nhu cầu yếu đi vì hàng đã được đẩy mạnh xuất khẩu từ trước.

Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào mới đây cho biết chính phủ nước này đã chuẩn bị các biện pháp và có trong tay ‘nhiều công cụ’ để tránh khả năng sụt giảm kinh tế trong nửa cuối năm. Dữ liệu chính thức công bố mới đây cho thấy tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đạt 5,2% trong quý II/2025, vượt nhẹ so với mức dự báo 5,1% theo khảo sát của hãng tin Reuters và trên ngưỡng mục tiêu tăng trưởng cả năm 5% mà Chính phủ Trung Quốc đề ra.

Tuy nhiên, các nhà phân tích đã cảnh báo rằng cần phải có thêm nhiều biện pháp để thúc đẩy tiêu dùng nội địa vốn đang trì trệ, trong bối cảnh xuất khẩu phải đối mặt với các tác động dây chuyền từ những bất ổn thương mại toàn cầu. Thuế quan cũng đang tạo ra những tác động dây chuyền ngày càng rõ rệt. Xuất khẩu từng là điểm sáng của nền kinh tế Trung Quốc trong những năm gần đây. Nhưng cuộc chiến thuế quan với Mỹ có thể khiến ánh sáng đó dần bị lu mờ.