Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang tích cực triển khai các biện pháp siết chặt quy định đối với phương tiện chạy bằng xăng dầu. Một trong những cách tiếp cận hiệu quả là thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). LEZ chủ yếu tập trung vào việc nâng cao tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, trong khi ZEZ lại chỉ cho phép các phương tiện không phát thải, như xe điện, xe đạp, và người đi bộ, được di chuyển tự do.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế và triển khai một cách hợp lý, ZEZ có thể giảm thiểu số lượng xe lưu thông, hạn chế tình trạng tắc nghẽn giao thông, và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện. Tuy nhiên, việc triển khai ZEZ cũng gặp phải một số thách thức và e ngại về tác động kinh tế – xã hội, đặc biệt là đối với những người dân có thu nhập thấp hoặc các doanh nghiệp vận tải nhỏ.
Một số thành phố tiên phong trên thế giới đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy), và một số thành phố tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan, và Hàng Châu. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả và có thể được xem là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.
Để triển khai ZEZ thành công, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế và áp dụng các chính sách này không gây ra sự gián đoạn cho chuỗi cung ứng hàng hóa hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động kinh tế – xã hội. Chính vì vậy, nhiều thành phố đã bắt đầu bằng việc triển khai các dự án thí điểm quy mô nhỏ.
Thâm Quyến, Trung Quốc, là một ví dụ điển hình. Thành phố này đã thiết lập 10 khu vực ZEZ vào năm 2018, với tổng diện tích khoảng 22 km2. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao và tình trạng ùn tắc giao thông.
Khi triển khai ZEZ, các thành phố cũng cần hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là các công ty vận tải, để giúp họ chuyển đổi sang sử dụng phương tiện không phát thải. Rotterdam, Hà Lan, là một ví dụ về cách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ bằng cách cung cấp trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn về các giải pháp sạc điện.
Triển khai ZEZ có thể là một thách thức, nhưng với việc lên kế hoạch và triển khai cẩn thận, các thành phố có thể đạt được mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng môi trường. Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường.
