Hà Nội đang đứng trước những thách thức lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài. Với sự gia tăng đáng kể về số lượng phương tiện giao thông, bao gồm hơn 8 triệu xe, trong đó có 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, hạ tầng giao thông đô thị của thành phố đang chịu áp lực rất lớn. Trong nỗ lực nhằm giảm thiểu những vấn đề này, Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành vào ngày 12/7/2024, đã đề ra yêu cầu Hà Nội thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm ô nhiễm không khí, bao gồm cả kế hoạch hạn chế xe máy chạy xăng vào khu vực Vành đai 1.
Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch này cũng đặt ra nhiều thách thức và đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh gây ra các tác động tiêu cực đến đời sống của nhân dân và hoạt động của các doanh nghiệp. Trong thời gian qua, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông thông qua việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và khuyến khích sử dụng xe điện. Tuy nhiên, kế hoạch cấm xe máy ở Vành đai 1 cũng có thể gây ra nhiều tác động đến đời sống và chi phí tuân thủ của người dân. Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe có thể dẫn đến tổng chi phí chuyển đổi ước tính lên đến 15.000 tỷ đồng.
Bên cạnh thách thức về chi phí, việc chuyển đổi sang xe điện cũng mở ra cơ hội lớn cho các hãng xe trong nước. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không chuẩn bị kịp, nguy cơ các loại xe máy điện từ nước ngoài với giá rẻ và chất lượng kém tràn vào thị trường là hoàn toàn có thể xảy ra. Để tận dụng cơ hội này và đảm bảo sự an toàn cho người sử dụng, cần có các chính sách hỗ trợ phù hợp như cung cấp tài chính ưu đãi cho người mua, ban hành tiêu chuẩn và quy trình kiểm định nghiêm ngặt, cũng như khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay vì pin axit chì.
Một yếu tố quan trọng khác là việc ưu tiên tối đa nguồn lực cho giao thông công cộng. Hà Nội cần tăng số lượng xe buýt sạch, mở rộng hệ thống metro, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông và số hóa hệ thống vé. Theo quy hoạch, đến năm 2035, Hà Nội sẽ hoàn thành 410 km đường sắt đô thị và đến năm 2045 là 616 km. Đây là hướng đi đúng đắn nhưng đòi hỏi sự quyết liệt và tăng tốc đầu tư, thay vì dàn trải nguồn lực như hiện nay.
Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là một xu thế tất yếu, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và nâng cao chất lượng sống ở đô thị. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách xanh không thể là chính sách hành chính áp đặt mà cần có lộ trình rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng và đặc biệt là không đẩy người dân, nhất là nhóm yếu thế, vào thế bị động.
